Tự kỷ là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân và cách giúp trẻ tự kỷ phát triển

Nội dung chính

• Tự kỷ – còn được gọi là rối loạn phổ tự kỷ – là một nhóm các tình trạng khác nhau liên quan đến sự phát triển của não bộ.
• Khoảng 1 trong 100 trẻ em mắc chứng tự kỷ.
• Các đặc điểm có thể được phát hiện từ thời thơ ấu, nhưng chứng tự kỷ thường không được chẩn đoán cho đến tận rất lâu sau đó.
• Khả năng và nhu cầu của người tự kỷ khác nhau và có thể phát triển theo thời gian. Trong khi một số người mắc chứng tự kỷ có thể sống độc lập, những người khác bị khuyết tật nghiêm trọng và cần được chăm sóc và hỗ trợ suốt đời.
• Các biện pháp can thiệp tâm lý xã hội dựa trên bằng chứng có thể cải thiện kỹ năng giao tiếp và xã hội, tác động tích cực đến sức khỏe và chất lượng cuộc sống của cả người tự kỷ và người chăm sóc họ.
• Việc chăm sóc người mắc chứng tự kỷ cần phải đi kèm với các hành động ở cấp cộng đồng và xã hội để tăng khả năng tiếp cận, tính hòa nhập và hỗ trợ.

Tổng quan

Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) là một nhóm các tình trạng đa dạng. Chúng được đặc trưng bởi một số mức độ khó khăn trong tương tác xã hội và giao tiếp. Các đặc điểm khác là các mô hình hoạt động và hành vi không điển hình, chẳng hạn như khó khăn khi chuyển đổi từ hoạt động này sang hoạt động khác, tập trung vào các chi tiết và phản ứng bất thường với các cảm giác.

Khả năng và nhu cầu của người tự kỷ rất đa dạng và có thể phát triển theo thời gian. Trong khi một số người tự kỷ có thể sống tự lập, những người khác lại bị khuyết tật nặng và cần được chăm sóc và hỗ trợ suốt đời. Tự kỷ thường ảnh hưởng đến giáo dục và cơ hội việc làm. Ngoài ra, nhu cầu chăm sóc và hỗ trợ của gia đình có thể rất lớn. Thái độ xã hội và mức độ hỗ trợ của chính quyền địa phương và quốc gia là những yếu tố quan trọng quyết định chất lượng cuộc sống của người tự kỷ.

Các đặc điểm của chứng tự kỷ có thể được phát hiện ở thời thơ ấu, nhưng chứng tự kỷ thường không được chẩn đoán cho đến tận rất lâu sau đó.

Những người mắc chứng tự kỷ thường có các tình trạng đi kèm, bao gồm động kinh, trầm cảm, lo âu và rối loạn tăng động giảm chú ý cũng như các hành vi thách thức như khó ngủ và tự gây thương tích. Mức độ hoạt động trí tuệ ở những người mắc chứng tự kỷ rất khác nhau, từ suy giảm nghiêm trọng đến mức độ cao hơn.

Dịch tễ học

Người ta ước tính rằng trên toàn thế giới, cứ 100 trẻ em thì có khoảng 1 trẻ mắc chứng tự kỷ. Con số này chỉ mang tính chất ước tính trung bình, và tỷ lệ mắc bệnh được báo cáo có sự khác biệt đáng kể giữa các nghiên cứu. Tuy nhiên, một số nghiên cứu được kiểm soát chặt chẽ đã báo cáo những con số cao hơn đáng kể. Tỷ lệ mắc bệnh tự kỷ ở nhiều quốc gia có thu nhập thấp và trung bình vẫn chưa được biết rõ.

Nguyên nhân

Các bằng chứng khoa học hiện có cho thấy có thể có nhiều yếu tố khiến trẻ có nhiều khả năng mắc chứng tự kỷ, bao gồm các yếu tố môi trường và di truyền.

Nghiên cứu sâu rộng sử dụng nhiều phương pháp khác nhau và được thực hiện trong nhiều năm đã chứng minh rằng vắc-xin sởi, quai bị và rubella không gây ra chứng tự kỷ. Các nghiên cứu được diễn giải là chỉ ra bất kỳ mối liên hệ nào như vậy đều có sai sót, và một số tác giả đã có những thành kiến không được công bố, ảnh hưởng đến những gì họ báo cáo về nghiên cứu của mình .

Bằng chứng cũng cho thấy các loại vắc-xin khác cho trẻ em không làm tăng nguy cơ mắc chứng tự kỷ. Nghiên cứu sâu rộng về chất bảo quản thiomersal và chất phụ gia nhôm có trong một số vắc-xin bất hoạt đã kết luận mạnh mẽ rằng các thành phần này trong vắc-xin cho trẻ em không làm tăng nguy cơ mắc chứng tự kỷ.

Đánh giá và chăm sóc

Một loạt các biện pháp can thiệp, từ thời thơ ấu và trong suốt cuộc đời, có thể tối ưu hóa sự phát triển, sức khỏe, hạnh phúc và chất lượng cuộc sống của những người mắc chứng tự kỷ. Việc tiếp cận kịp thời các biện pháp can thiệp tâm lý xã hội dựa trên bằng chứng sớm có thể cải thiện khả năng giao tiếp hiệu quả và tương tác xã hội của trẻ tự kỷ. Việc theo dõi sự phát triển của trẻ như một phần của việc chăm sóc sức khỏe bà mẹ và trẻ em thường quy được khuyến khích.

Điều quan trọng là sau khi chẩn đoán mắc chứng tự kỷ, trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn mắc chứng tự kỷ cùng người chăm sóc sẽ được cung cấp thông tin, dịch vụ, giới thiệu và hỗ trợ thiết thực phù hợp với nhu cầu và sở thích cá nhân đang thay đổi của họ.

Nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người tự kỷ rất phức tạp và đòi hỏi một loạt các dịch vụ tích hợp, bao gồm nâng cao sức khỏe, chăm sóc và phục hồi chức năng. Sự hợp tác giữa ngành y tế và các ngành khác, đặc biệt là giáo dục, việc làm và chăm sóc xã hội, là rất quan trọng.

Các biện pháp can thiệp dành cho người tự kỷ và các khuyết tật phát triển khác cần được thiết kế và thực hiện với sự tham gia của chính những người đang sống chung với các tình trạng này. Việc chăm sóc cần được thực hiện song song với các hành động ở cấp độ cộng đồng và xã hội để tăng cường khả năng tiếp cận, tính hòa nhập và hỗ trợ.

Nhân quyền

Tất cả mọi người, bao gồm cả người mắc chứng tự kỷ, đều có quyền được hưởng tiêu chuẩn sức khỏe thể chất và tinh thần cao nhất có thể.

Tuy nhiên, những người mắc chứng tự kỷ thường phải chịu sự kỳ thị và phân biệt đối xử, bao gồm cả việc bị tước đoạt quyền chăm sóc sức khỏe, giáo dục và cơ hội tham gia vào cộng đồng một cách bất công.

Người mắc chứng tự kỷ có các vấn đề sức khỏe tương tự như dân số nói chung. Tuy nhiên, họ có thể có những nhu cầu chăm sóc sức khỏe đặc thù liên quan đến chứng tự kỷ hoặc các tình trạng bệnh lý đi kèm khác. Họ có thể dễ mắc các bệnh mãn tính không lây nhiễm hơn do các yếu tố nguy cơ về hành vi như ít vận động và chế độ ăn uống không lành mạnh, đồng thời có nguy cơ cao hơn về bạo lực, thương tích và lạm dụng.

Người tự kỷ cần được tiếp cận các dịch vụ y tế dễ tiếp cận cho nhu cầu chăm sóc sức khỏe tổng quát như những người khác, bao gồm các dịch vụ thúc đẩy và phòng ngừa, cũng như điều trị các bệnh cấp tính và mãn tính. Tuy nhiên, người tự kỷ có tỷ lệ nhu cầu chăm sóc sức khỏe chưa được đáp ứng cao hơn so với dân số nói chung. Họ cũng dễ bị tổn thương hơn trong các trường hợp khẩn cấp nhân đạo. Một rào cản chung được tạo ra bởi kiến thức và hiểu biết hạn chế của các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe về chứng tự kỷ.

Nếu bạn đang cần thêm thông tin, hoặc muốn được tư vấn cụ thể, chi tiết hơn, Trung tâm Tâm lý Ứng dụng Vietking luôn sẵn sàng đồng hành.
Đăng ký tư vấn ngay hôm nay để nhận hướng dẫn phù hợp, kịp thời và cá nhân hóa cho nhu cầu của bạn.

 Nguồn: WHO - Ngày 15 tháng 11 năm 2023